De Global Game Jam als les in creativiteit

Deze Next Level-column stond op 8 februari in nrc.next. Download de PDF.

Onlangs vond voor de vijfde keer de Global Game Jam plaats, een jaarlijks evenement waarbij wereldwijd mensen samenkomen om in 48 uur gameprototypes te ontwikkelen. In mijn ervaring – ik deed drie keer mee – is het een van de leukste dingen die je met je vrije weekend kunt doen. Niet gek dus dat het jaarlijks groeit: eind januari deden vanuit 63 landen meer dan 16.000 mensen mee, die 3.248 games maakten.

Het goede van zo’n creatieve hogedrukpan is dat je niets te verliezen hebt. Het maakt niet uit dat je met een willekeurig toegewezen team werkt, dat is juist leuk. En je kiest juist een experimenteel spelconcept waaraan je je normaal nooit zou wagen. Mislukt het, dan ben je minimale tijd kwijt. Opwindend en leerzaam wordt het toch wel: je bent vrij om los te gaan.

Eigenlijk is de Global Game Jam geen wedstrijd, maar in Nederland zijn er al jaren prijzen aan gekoppeld. Een toevoeging van de lokale organisatie. Op 19 februari is er tijdens Control Gamelab in het Amsterdamse Pakhuis de Zwijger zelfs een soort finale tussen de winnaars van de vijf locaties waar dit jaar in ons land gejamd is.

Ik had nooit lang stilgestaan bij het wedstrijdelement, tot ik dit jaar werd gevraagd als jurylid op de locatie in Hilversum. Lag het aan mij of was de jam gaandeweg serieuzer geworden? Er deden meer dan ooit teams mee die zich stiekem vooraf al hadden gevormd. En het leek alsof de concepten in het algemeen een tikkeltje conservatiever waren. De gamemaakmarathon was zelf een soort game geworden en dat had zijn aard beïnvloed.

Eén argument dat ik steeds hoor is dat de prijzen mensen motiveren hun spel binnen de tijd af te maken. Maar vorig jaar deed ik mee in Berlijn, waar ze geen wedstrijd hadden. De sfeer was er gemoedelijker, maar men deed net zo hard zijn best om op tijd klaar te zijn. Niet om te winnen, maar om de rest te laten spelen.

Ergens hierin schuilt een les voor ons allemaal. Creativiteit gedijt bij vrijheid en veiligheid: je legt jezelf een kader op waarbinnen falen pijnloos is, zodat je meer creatief risico kunt nemen. Een mogelijke overwinning of afstraffing verwatert dit: externe druk leidt tot resultaatgerichtheid, interne vrijheid leidt tot wilde vernieuwing die de wereld verandert.